Gandham Chandrudu True Story: ‘కులం’ సర్టిఫికెట్ కోసం MRO ఆఫీస్‌కు వెళ్తే.. ఎంత కష్టమో.. ఐఏఎస్ గంధం చంద్రుడు కన్నీటి నిజాలు!

Gandham Chandrudu True Story:  అనంతపురం జిల్లా కలెక్టర్‌గా చిరస్మరణీయమైన పనులు చేసి అందరి మన్ననలు అందుకున్న ఐఏఎస్ గంధం చంద్రుడు.. తన చిన్నప్పుడు ఎదుర్కొన్న సంఘటనను హృద్యంగా చెప్పారు.

• 5వ తరగతిలో క్యాస్ట్ సర్టిఫికెట్ కోసం వెళ్తే..
• గంటలు ఎదురుచూపించి.. నిలువు దోపిడీ!
• గంధం చంద్రుడు మనసు కదిలించే గాథ

జిల్లాకు ఎంతో మంది కలెక్టర్లు వస్తుంటారు, పోతుంటారు. కానీ, కొందరు కలెక్టర్లు మాత్రమే ప్రజల్లో చెరగని ముద్ర వేస్తుంటారు. చాలా మందికి కలెక్టర్లు ఏం పని చేస్తుంటారో కూడా తెలియదు. కానీ, కొందరు కలెక్టర్లు మాత్రం తాము తలుచుకుంటే ఓ విప్లవాన్ని తీసుకురాగలమని నిరూపిస్తుంటారు. అలా, పట్టుదల, శ్రమకు నిలువుటద్దంగా అనంతపురం జిల్లాలో విప్లవాత్మక మార్పులను తీసుకొచ్చిన కలెక్టర్‌గా అందరికీ

గంధం చంద్రుడు గుర్తుండిపోతారు.

జిల్లాకు వచ్చాం.. అందరిలానే పని చేసి వెళ్లిపోదాం అని కలెక్టర్ గంధం చంద్రుడు అనుకోలేదు. మనం చేసే పనులు వచ్చే తరాలకు మార్గదర్శకంగా ఉండాలని అనుకున్నారు. అందుకే గతంలో ఎవరూ చేయని విధంగా, వినూత్నంగా, విప్లవాత్మక కార్యక్రమాలకు శ్రీకారం చుట్టారు. కలెక్టర్ చంద్రుడు చేస్తున్న పనులు ప్రజలను ఒక నిమిషం ఆపి ఆలోచింపజేసే విధంగా ఉన్నాయి. అంతే కాదు.. జిల్లా నుంచి ఢిల్లీ వరకు ప్రశంసలు అందుకునేలా చేశాయి.

ఆయన బ్యాక్ గ్రౌండ్ పరిశీలిస్తే.. అట్టడుగు పేద కుటుంబానికి చెందిన గంధం చంద్రుడు ఎంతో కష్టపడి చదివారు. జీవితంలో ఎన్ని అడ్డంకులు ఎదురైనా ఆయన ఆగిపోలేదు. బాగా చదివి టికెట్ కలెక్టర్‌గా ఉద్యోగం సాధించారు. అక్కడితో ఆయన సంతృప్తి చెందలేదు. తన గమ్యం ఇది కాదని భావించి మరింత కష్టపడ్డాడు. ఐఏఎస్ లాంటి ఉన్నత శిఖరాన్ని అధిరోహించారు. ఆ తర్వాత పలు చోట్ల పని చేసి జిల్లా కలెక్టర్‌గా అనంతపురం వచ్చారు. తాజాగా, గంధం చంద్రుడును శుక్రవారం గ్రామ, వార్డు సచివాలయాల డైరెక్టర్‌గా ప్రభుత్వం బదిలీ చేసింది.

అయితే, ఉన్నత స్థానానికి ఎదిగినా కూడా గంధం తన మూలాలను మర్చిపోలేదు. సోషల్ మీడియా వేదికగా చిన్నతనంలో తాను ఎదుర్కొన్న కష్టాలను, అవమానాలను ప్రజల ముందుకు తీసుకొస్తున్నారు. చిన్నతనంలో తనను గుడిలోకి రాకుండా అడ్డుకున్న అగ్రకులస్తులే.. తాను ఐఏఎస్ అయిన తర్వాత సాదరంగా ఆలయ ప్రవేశం చేయించారని గుర్తు చేశారు. తాజాగా, చిన్నవయసులో ‘కులం’ సర్టిఫికెట్ కోసం ఎదుర్కొన్న అత్యంత దారుణ పరిస్థితిని గంధం చంద్రుడు వివరించారు. ఈ మేరకు ఫేస్‌బుక్‌లో గంధం చంద్రుడు పోస్ట్ చేయగా.. వైరల్ అయింది.

గంధం చంద్రుడు చేసిన పోస్ట్‌..

‘‘నా సర్టిఫికెట్ కథ.. అది 1992వ సంవత్సరం.. కర్నూలు జిల్లా కొలిమిగుండ్ల గ్రామం.. మండల రెవెన్యూ అధికారి కార్యాలయం (MRO Office). మధ్యాహ్న సమయం! ఓ పది మీటర్ల దూరంలో MRO Office ఎదురుగా ఓ ఫారం చెట్టు.. Prosopis juliflora (కంప చెట్టు Or చిల్ల చెట్టు. దీన్ని ఒక్కో ప్రాంతంలో ఒక్కో విధంగా పిలుస్తారు) దాని కింద ఉన్న చిన్న అరుగులాంటి బండమీద ఓ పదకొండు సంవత్సరాల అబ్బాయి కూర్చుని ఉన్నాడు. ఆ కంపచెట్టు తెరిపెలు తెరిపెలుగా ఉంది. ఎక్కువ నీడ ఇవ్వలేకపోతుంది. అది తప్ప ఇంక అక్కడ నీడ ఉన్న ప్రదేశం ఏదీ లేదు. దాని క్రిందనే తలదాచుకోవాలి, లేదంటే ఎండలో మాడాలి. వేరే మార్గం లేదు. ఆ అబ్బాయి ఆ చెట్టు కింద ఉన్న గజం రాయి మీద కూర్చొని MRO Office వైపు చూస్తూ ఉన్నాడు. ఏమైనా పిలుపు వస్తుందేమోనని.

ఎమ్మార్వో రాక కోసం ఎదురుచూపు..

ఆ అబ్బాయి దాదాపు ఉదయం 11.30 – 12.00 గంటల ప్రాంతంలో అక్కడికి వచ్చాడు. అక్కడ కార్యాలయంలో ఉన్న అధికారిని అడిగితే “వేచి వుండు, MRO (Mandal Revenue Officer) గారు వచ్చిన తర్వాత నీ పని చూస్తారు” అని చెప్పాడు. ఆ MRO రాక కోసం.. ఆ కార్యాలయ అధికారి పిలుపు కోసం చూస్తూ అక్కడే పడిగాపులు కాస్తూ కూర్చున్నాడు ఆ అబ్బాయి. ఇంకో పెద్దాయన వచ్చి ఆ బండ మీద కూర్చుంటూ ఆ అబ్బాయిని అడిగాడు.. “ఏం నాయనా! ఇక్కడ కూర్చున్నావు? ఏం పని కోసం వచ్చావు?” అని “Caste Certificate కోసం వచ్చాను పెద్దాయన” అని చెప్పాను. దాదాపుగా నెల రోజుల పైనే అయింది అప్లికేషన్ పెట్టి, ఈరోజు ఇస్తామన్నారు, అందుకే వచ్చానని చెప్పా.

“ఎవరు చెప్పారు?”

“మా ఊరి తలారి (Village Revenue Assistant) చెప్పాడు.”

“ఒక్కడివే కనపడుతున్నావ్? పెద్దలెవరూ రాలేదా, నీతో పాటు?”

“లేదు, పెద్దాయన. మా అమ్మానాన్న పనికి వెళ్లారు. నన్ను వెళ్లి Certificate తెచ్చుకోమన్నారు”

“ఏం చదువుతున్నావ్?”

“5వ తరగతి చదువుతున్నాను. అది అయిపోవచ్చింది. నవోదయ స్కూల్కు పరీక్ష రాశాను. సెలెక్ట్ అయ్యాను. అన్ని సర్టిఫికెట్లు తీసుకుని రమ్మని లెటర్ వచ్చింది.”

Caste (కులం) Certificate MRO Office లో ఇస్తారు కదా! దాని కోసం Apply చేసుకొని చాలా రోజులయ్యింది. ఇప్పుడు ఇస్తారు వెళ్లి తీసుకోమని మా ఊరి తలారి చెప్పారు, అందుకే వచ్చాను.

నాన్న పనికి వెళ్లడంతో ఒక్కడినే..

“నాన్న, నవోదయ స్కూలుకు Caste Certificate, ఇతర సర్టిఫికెట్స్ అన్నీ Originals తీసుకొని రమ్మన్నారు. ఆరో తరగతిలో Join అవ్వాలంటే అన్ని Certificates తీసుకొని వెళ్లాలంట!” అని నాన్నను అడిగాను. “సరే మరి, నేనైతే రాలేను, నేను పనికి వెళ్లాలి. బస్సుల రూటు తెలుసుకదా! ఒక్కడివి వెళ్లిరాలేవా” అని తండ్రి ప్రశ్నించారు. “నువ్వు రాలేకపోతే నేను వెళ్లి వస్తాను. నాకు చార్జీకి డబ్బులివ్వు.” అని అడిగా.. “ఎంత కావాలి?” అని అడిగారు. “పేరుసోముల నుండి తిమ్మనాయుని పేటకు రూపాయిన్నర అక్కడి నుండి కొలిమిగుండ్ల కు రెండు రూపాయిలు... మొత్తం మూడున్నర (3.30 రూపాయిలు). మూడున్నర రాను, మూడున్నర పోను మొత్తం 7 రూపాయలు అవుతుంది.” అని చెప్పా. “సరే, ఇదిగో! ఈ 10 రూపాయలు తీసుకో! మధ్యాహ్నం పూట అక్కడే కొలిమిగుండ్లలో ఏదో ఒకటి కొనుక్కుని తిను.” అంటూ తీసి 10 రూపాయలు చేతిలో పెట్టారు తండ్రి. “డబ్బులు జాగ్రత్త. అజాగ్రత్తగా వుండి డబ్బులు పోగొట్టుకున్నావంటే అంతే సంగతులు” అని హెచ్చరించారు.

10 రూపాయిలో ఊరు దాటి..

10 రూపాయలు తీసుకొని జాగ్రత్తగా, పొద్దున్నే వేసుకోవాల్సిన నిక్కర్ జేబులో పెట్టుకొని పడుకున్నాను. మరుసటి రోజు పొద్దున్నే లేచి, తయారయ్యి భోంచేసి 8 గంటల కల్లా బయల్దేరాను. అంగీ (Shirt) నిక్కరు(Half Pant) వేసుకొని పది రూపాయల నోటును జాగ్రత్తగా పెట్టుకొని, పేరుసోముల దగ్గర ఉన్న బస్సు ఆగే స్థలంలో వచ్చి నిలబడ్డాను. పేరుసోముల నుండి తిమ్మనాయుని పేట, అక్కడి నుంచి కొలిమిగుండ్ల వచ్చేసరికి జేబులో ఒక రూ. 5 నోటు, ఒకటిన్న రూపాయల చిల్లర మిగిలింది. కండక్టర్ ఇచ్చిన డబ్బులు అంగీ జేబులో పెట్టుకొని, బస్సు దిగి సరాసరి MRO Office కి వెళ్లి అక్కడ వున్న Junior Assistant ను కలిసి వచ్చిన పని చెప్పగానే MRO గారు బయటికి వెళ్లారు.

ఆ గదిలో Clerk (Junior Assistant) రూమ్ దగ్గరికి వెళ్లి అక్కడ ఉన్న వారిలో ఒకరితో అడిగాను – “సర్, నాకు Caste Certificate కావాలి apply చేసి చాల రోజులయింది. ఈ రోజు వస్తే ఇస్తామని చెప్పారు.’’

“ఏం పేరు?”

“గంధం చంద్రుడు”

“ఏ ఊరు”

“కోటపాడు”

“సరే, wait చెయ్యి MRO గారు సంతకం చేయ్యాల్సి వుంది. సార్ వచ్చి సంతకం చేసిన తరువాత ఇస్తాం’’

“అలాగే సర్.”

అన్నం కూడా తినకుండా ఎదురుచూపులు..

MRO గారు ఎప్పుడు వస్తారో తెలియదు. ఎప్పుడు వెళతారో తెలియదు. ఒక వేళ నేను తినడానికి బయటికి వెళ్తే, ఆయన వచ్చి వెళ్లిపోతే? లేదు లేదు, నేనెక్కడికి వెళ్లకూడదు. Certificate తీసుకొని కావాలంటే అప్పుడు తింటాను ఏమైనా... మధ్యాహ్నం 12, 1, 2, 3.. 4 గంటలు గడిచిపోయాయి. ఆ ముల్లకంప చెట్టు కింద, అటూ ఇటూ తిరుగుతూ వచ్చిపోయేవారిని గమనిస్తూ ఉన్నాను. చెట్టు కింద వున్న బండ కాలుతూ ఉంది, చెప్పులు లేక ఎండకు కాళ్లు కాలుతూ ఉన్నాయి. అటూ ఇటూ తిరుగుతూ ఎప్పుడు వస్తాడా అని ఎదురు చూస్తూ ఉన్నాను. దాదాపు మూడున్నర ప్రాంతంలో వచ్చారు MRO గారు. సరాసరి ఆయన Room లోకి వెళ్లిపోయారు.

జేబులోని చిల్లర లాగేసుకున్నాడు..

మళ్లీ Clerk ఉన్న రూంలోకి వెళ్లి ఆయనకు గుర్తు చేశాను. కొద్దిసేపటికి “నీ పని కూడా అయిపోయిందిలే! ఏమన్నా తెచ్చావా?” నన్ను చూస్తూ అన్నాడు బిళ్ల బంట్రోతు. నాకు అర్ధం కాలేదు.. “ఏమన్నా తెచ్చావా? అంటే చాలా చూస్తావేం? “డబ్బులున్నాయా?” అని అడిగాడు. లేవని కానీ, వున్నాయనీ కానీ చెప్పకుండా అలా ఉండిపోయాను. నేను ఏమీ చెప్పక పోయేసరికి, ఆయన నా fileను పక్కన పెట్టి మిగతా Certificate/ Files మీద ఎక్కడయితే MRO గారు సంతకం చేశారో, దాని కింద అధికారిక stamp వేస్తూ, వచ్చిన వారికి వచ్చినట్టు certificates ఇస్తూవున్నాడు. వారు ఆయనకు ఏదో ఇస్తున్నారు. చేతిలో చెయ్యి కలుపుతూ.. ఒక్కొక్కరి నుంచి ఒక్కో పద్ధతి.

మధ్యమధ్యలో నా వైపు చూస్తూ ఉన్నాడు. ఇదంతా నాకు అర్థం కావడం లేదు. అందరికీ Certificate/ documents ఇస్తూ ఉన్నాడు. నాకు మాత్రం ఇవ్వట్లేదు. ఒకవైపు ఎండ.. ఒకవైపు ఆకలి.. బంట్రోతేమో certficate ఇవ్వడం లేదు. వుండబట్టలేక మళ్లీ అడిగాను, “ నా certificate ఇవ్వండి.” అని.. “సరే, ఇటు రా” అంటే దగ్గరికి వెళ్లాను. అంతే.. నా చొక్కా జేబులో చెయ్యి పెట్టి.. అందులో ఉన్న రూ. 5 రూపాయిల నోటు చిల్లర తీసుకోవడం క్షణాల్లో జరిగిపోయాయి. తర్వాత, స్టాంప్ వేసి సర్టిఫికెట్ ఇచ్చాడు. నాకు Certificate ఇచ్చినందుకు సంతోషం కంటే, జేబులో నుంచి ఉన్న డబ్బు మొత్తం లాక్కునందుకు ఎక్కువ బాధ కలిగింది. కొద్ది సేపు ఆగాను, ఆయన ఏమన్నా కనికరించి నా డబ్బులు నాకు తిరిగి ఇస్తాడేమోనని. ఆయనకు అటువంటి ధ్యాసే లేదు.

6 కిలో మీటర్లు నడుచుకుంటూ, పరిగెత్తుతూ..

అప్పటికి సాయంత్రం దాదాపు 5.30 సమయం కావొస్తుంది. ఏం చెయ్యాలో కొద్దిసేపు పాలుపోలేదు. కొద్ది సేపటికి మా అత్తగారి ఊరు ‘బెలుం’ గుర్తుకొచ్చింది. అది కొలిమిగుండ్ల నుంచి ఆరు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంటుంది. మా మేనత్త చిన్న సుబ్బమ్మ బెలుంలో ఉంటారు. బెలుంకు బస్సులో వెళ్లాలన్నా రూపాయిన్నర కావాలి. అది కూడా లేకుండా తీసుకున్నాడు ఆ బిళ్ల బంట్రోతు. ఇంక ఎక్కువసేపు ఆలోచించలేదు. వేగంగా నడుచుకుంటూ వెళ్తే ఒక గంట, గంటన్నర లో బెలుం చేరుకోవచ్చు.. అనుకున్నదే తడవుగా, కాళ్లకి పని చెప్పాను. కడుపు ఆకలితో నకనక లాడుతూవుంది. ఎండకు దుమ్ము, ధూళి కొట్టుకుపోయి ఉన్నాను. Certificate ను జాగ్రత్తగా ఒక పేపర్‌లో చుట్టి రౌండుగా చేసి జేబులో పెట్టుకున్నాను.

కొలిమిగుండ్ల నుంచి బెలుంకు సింగల్ రోడ్డు. ఎప్పుడూ పాడయిపోయి గతుకులు గతుకులుగా ఉంటుంది. ఆ దారిలో నాపరాళ్ల గనులు చాలా ఉన్నాయి. అందులో పని చేసేవారు 3, 4 లోపే పనులు ముగించి ఇళ్లకు వెళ్తారు. 5 వరకు ఎవ్వరూ ఉండరు. అంతా నిర్మానుష్యంగా ఉంటుంది. రోడ్డు మీద ఒక్కడినే భయపడుతూనే నడవడం మొదలు పెట్టాను. చిన్న అడుగులు ఎంతగా వేయాలనుకున్నా ఎక్కువ దూరం పడవు. వేగంగా వెళ్లడం ఒక్కటే మార్గం. ఇక లాభం లేదనుకుని పరిగెత్తడం మొదలు పెట్టాను. ఆయాసం వచ్చేంత వరకు పరిగెత్తడం, ఆయాసం తగ్గేంత వరకు నడివడం తర్వాత మళ్లీ పరిగెత్తడం- మళ్లీ నడవడం.. ఇలా సాగింది నా ప్రయాణం.

మా అత్త కళ్లలో నీళ్లు తిరిగాయి..

భయం భయంగా, వేగంగా వెళ్లాలన్న ఆతృతతో రొప్పూతూ సర్టిఫికెట్‌ను గుండెను అరచేతిలో పెట్టుకుని వెళ్లాను. దాదాపు పూర్తిగా చీకటిపడుతున్న సమయానికి ఆరున్నర ప్రాంతంలో బెలుంలో ఉన్న మా అత్తగారింటికి చేరిపోయాను. సరాసరి ఇంటిలోపలికి ‌వెళ్లాను. ఇంటి లోపలికి అడుగు పెట్టేటప్పుడు గమనించింది మా అత్త. “ఒక్కడివే వచ్చావా?” అని అడితే అవునని చెప్పాను. కాళ్లంతా దుమ్ము పట్టిపోయి ఉన్నాయి. మాటలు రావడం లేదు.. నోరు ఎండిపోయి ఉంది. నీళ్లు ఇవ్వమన్నట్టు సైగ చేశాను. మా అత్త కొడుకు సూరి వెంటనే నీళ్లు తెచ్చి ఇచ్చాడు. గబగబా నీళ్లు తాగి మంచం మీద కూర్చున్నాను, కాళ్లు నొప్పి పెడుతుంటే.

“తిన్నావా?”

“లేదు”

“ఎలా వచ్చావు?”

“కొలిమిగుండ్ల నుంచి నడుచుకుంటూ...”

అప్పుడు అర్థం అయ్యింది మా అత్తకు.. ఏదో పొరపాటు జరిగిందని! వచ్చి పక్కన కూర్చింది.. తల మీద చెయ్యి వేసి నిమురుతూ అడిగింది.. ఏం జరిగిందని! మొత్తం జరిగిందంతా చెప్పాను. కళ్లలో నీళ్లు తిరుగుతుండగా.. గట్టిగా హత్తుకుని మంచం మీద నుంచి లేచి వంట గదిలోకి వెళ్లి పళ్లెంలో అన్నం, పప్పు పెట్టుకుని వచ్చి.. తినమని ఇచ్చింది. నా పక్కనే పడుకుని రాత్రి కాళ్లు పిసుకుతూ పడుకుంది.. వాళ్లకు శాపనార్థాలు పెడుతూ! పొద్దునే లేచి అత్త తో డబ్బులిప్పించుకుని కోటపాడుకు బయల్దేరాను.

అమ్మానాన్న అన్నం మానేసి, నాకోసం..

ఊరికి వచ్చిన తర్వాత.. ముందు రోజు రాత్రి మా ఇంట్లో జరిగిన విషయం తెలిసింది. “చిన్నోడు వచ్చాడా?” పనిముగించుకుని తిరిగి వచ్చి, కాళ్లు కడుక్కుంటూ అడిగాడు నాన్న, అమ్మని. అప్పటికి రాత్రి 7 గంటలు అవుతుంది. ఇంకా రాలేదా? సరే నేను Bus Stop దగ్గరికి వెళ్లి తీసుకుని వస్తాను అని! అమ్మ - భోజనం తిని వెళ్లు అని అంటూ ఉన్నా.. వినకుండా గబగబా వెళ్లిపోయాడు. పొద్దున్నుంచి సాయంత్రం వరకు పని చేసి బాగా అలసి పోయి ఉన్నాడు. కాళ్లు, చేతులు కడుక్కుని, భుజం మీద కండువా వేసుకుని బస్ స్టాప్‌కి వెళ్లాడు. చివరి బస్సు దాదాపు రాత్రి 7.30- 8.00 గంటల మధ్య వస్తుంది. దారిలో వేరేవాళ్లు ఎదురైతే వాళ్లను అడిగాడు.. మా చిన్నబ్బాయిని ఏమన్నా చూసారా అని. చివరి బస్సు 8 గంటలకు వచ్చింది. అందులో కోటపాడు వాళ్లు ఒకరిద్దరు దిగారు.. నేను కనపడలేదు. దిగిన వారిని ఆత్రంగా అడిగాడు - మా చిన్నబ్బాయిని ఎక్కడైనా చూసారా? అని. అందరి నుండి లేదు/చూడలేదు అన్న సమాధానమే వచ్చింది.

రాత్రి తొమ్మిది వరకు వేచిచూసి, ఏం చెయ్యాలో నాన్నకు దిక్కుతోచలేదు.. భయం పట్టుకుంది. ఏమన్నా అయ్యిందా అబ్బాయికి. లేదా పని జరగక అక్కడే ఆగిపోయాడా? ఎవరైనా ఏమైనా చేశారా? ఏం చెయ్యాలో పాలుపోక బాధపడుకుంటూ తిరిగి ఇంటికి వచ్చాడు. ఆ కాలంలో ఫోన్ లు లేవు. కనీసం మా గ్రామంలో ఎవరికీ Landline కూడా లేదు. ఏమైపోయాడు, ఎలావున్నాడు తెలుసుకునే మార్గమే లేదు. పోనీ కొలిమిగుండ్ల కి వెళ్దామంటే బస్సులు లేవు ఆ టైంలో! ఇతర వాహనాలు అద్దెకు తీసుకొని వెళ్లడానికి కూడా దొరకవు. దొరికినా వాటిని అద్దెకు తీసుకునేంత స్థోమత లేదు.

ఇంటికి వచ్చీ రాగానే అమ్మ భయంగానే అడిగింది - ఎక్కడ పిల్లోడు అని. రాలేదు అని చెప్పగానే ఒకటే ఏడుపు. నాన్న లోలోపల ఏడుస్తున్నాడు. అమ్మ బయటకి ఏడుస్తూ ఉంది గట్టిగా! వండిన భోజనం అలానే ఉంది.. నాన్న బస్టాండుకు వెళ్లాడు కదా.. పిల్లోడిని తీసుకు వస్తాడు కదా - అప్పుడు అందరం కలిసి తిందాం అని అమ్మ కూడా తినలేదు. నాన్న ఒక్కడే తిరిగి వచ్చేసరికి ఇద్దరికీ తినాలనిపంచలేదు. రాత్రంతా ఒకటే ఏడుపులు.. మధ్యమధ్యలో నాన్న ధైర్యం చెప్తున్నాడు అమ్మకు! “ఆ! ఏమి అయ్యింటాది. పని అయ్యిండదు. అక్కడే ఉంటాడు. పొద్దున్నే వచ్చేస్తాడులే.” అని

అన్ని దేవతలను వేడుకుంది అమ్మ మనసులో.. వాళ్లతో వీళ్లతో మాట్లాడాడు నాన్న.. ఏం చేద్దాం ఇప్పుడు అని! ఉదయం ఒకటి, రెండు బస్సులు వచ్చే వరకు వేచి చూడడం తప్ప మార్గము లేదని చెప్పారు వాళ్ళు. గుండెను అరచేతిలో పట్టుకుని రాత్రంతా ఏడుస్తూ, మేలుకుని ఉన్నారు. అమ్మ, నాన్న.. ఇద్దరూ మరుసటి రోజు మధ్యాహ్నం నేను వచ్చిన తర్వాత కానీ భోజనం చెయ్యలేదు. అలా ముగిసింది నా certificate కథ.’’ అని గంధం చంద్రుడు తన జీవితంలో జరిగిన బాధాకరమైన సంగతులను గుర్తు చేసుకున్నారు.